Theo Hiệp hội Lương thực VN (VFA), các DN XK gạo cho biết đang gặp khó khăn trong ký HĐ XK. Nguyên nhân do gạo của Ấn Độ, Pakistan có giá rẻ hơn gạo VN và việc thương lái đang có tâm lý tích trữ gạo chờ tăng giá làm giá gạo nội địa cao hơn giá gạo XK.

Tuy nhiên theo nhiều chuyên gia, thông tin thuận lợi cho XK gạo vẫn nhiều hơn do nhu cầu thế giới về gạo vẫn rất cao, gạo VN và Thái Lan là gạo chất lượng cao vẫn rất hút hàng, còn gạo Ấn Độ và Pakistan là gạo cấp thấp.

“Nghỉ ngơi” chờ tăng giá

Theo VFA, gạo XK thời gian qua đóng băng thứ nhất là do gạo XK VN hiện đắt hơn gạo Ấn Độ, Pakistan từ 100 - 120 USD/tấn. Tuy nhiên, chất lượng gạo của các nước này thấp hơn gạo VN, nên các nước nhập khẩu từ châu Phi đang tập trung mua gạo từ Ấn Độ, Pakistan. Cụ thể, hiện loại 5% tấm của VN có giá bán khoảng 570-575 USD/tấn, thấp hơn Thái Lan khoảng 20-25 USD/tấn nhưng cao hơn gạo Ấn Độ và Pakistan từ 100-120 USD/tấn. Ông Trương Thanh Phong - Chủ tịch VFA cho rằng sức cạnh tranh của gạo cấp thấp Ấn Độ và Pakistan là khá mạnh do vậy lượng gạo XK của VN trong tháng 10 đã thấp hơn nhiều so với tháng 9.

Nguyên nhân thứ hai là do Thái Lan bị lũ lụt, Chính phủ Thái đã tăng giá thu mua lúa gạo, giảm XK. Do vậy thị trường gạo trung cao cấp mà Thái Lan và VN chiếm giữ sẽ nghiêng hẳn lợi thế về cho VN. Nắm được thông tin trên, nông dân và thương lái ĐBSCL đang có tâm lý tích trữ lúa gạo chờ lên giá, làm cho giá gạo nội địa tăng cao, DN khó thu mua gạo XK. Hiện giá các loại lúa chất lượng cao các tỉnh ĐBSCL đang rất có giá, lúa thơm thu mua giá cao nhất với 9.500 – 10.000 đồng/kg. Do vậy, thời điểm này, chỉ có đơn vị nào còn hợp đồng thu mua tập trung mới tổ chức thu mua, còn lại hầu như tạm ngưng thu mua để nghe ngóng. Bà Tạ Thu Thuỷ - GĐ Cty TNHH XNK Phương Thanh, Đồng Tháp cho biết: Giá tăng quá cao nên Cty đành phải ngưng mua một thời gian chờ xem thị trường thế nào. Giới thương lái mua lúa về sấy khô trữ kho, chờ giá cao mới xay bán.

Cần thận trọng

Nhiều chuyên gia dù rất thận trọng nhưng vẫn tin rằng hiện có nhiều thông tin tốt cho XK gạo VN. Ông Võ Hùng Dũng- GĐ Chi nhánh VCCI Cần Thơ nhận định: Vẫn phải hết sức thận trọng với tình hình giá lúa gạo thất thường như hiện nay, tuy nhiên khi Thái Lan tăng giá mua lúa gạo trong nước thì lợi thế thị phần gạo cấp cao đang nghiêng về phía VN. Dự báo giá lúa gạo sẽ còn tăng trong thời gian tới do cung cầu thế giới vẫn ổn định. Theo Bộ Nông nghiệp Mỹ, các yếu tố cung cầu gạo thế giới đều tăng khá nhanh trong niên vụ 2010-2011. Dù lượng gạo sản xuất trên toàn cầu đạt 451,2 triệu tấn, tăng 11,1 triệu tấn so với niên vụ trước nhưng lượng tiêu thụ cũng tăng tới 10,5 triệu tấn. Trong đó lượng gạo thương mại tăng từ 31,6 triệu tấn trong niên vụ trước lên 32,7 triệu tấn trong niên vụ này. Ông Phạm Văn Bảy - Phó Chủ tịch VFA cho biết, Indonesia đang nổi lên như một thị trường NK gạo lớn (hiện nước này đã ký HĐ nhập từ VN 1,75 triệu tấn gạo) làm giá thị trường được củng cố. Đồng thời “Philippines sẽ sớm phải mua gạo trở lại do ảnh hưởng nặng nề bởi lụt bão và lượng hàng tồn kho đang giảm. Ông Bảy cũng khẳng định, dù bị lũ lụt nhưng các tỉnh ĐBSCL năm nay vẫn trúng mùa lúa thu đông, giá bán cũng cao nhất từ trước đến nay.

Ông Nguyễn Trung Kiên - Phó Chủ tịch VFA dù nhận định gạo VN vẫn sẽ tiếp tục ở mức cao cho đến tháng 6/2012, nhưng ông vẫn khuyên DN nên chờ đến nửa cuối tháng 11 này để xác định giá khi ký những hợp đồng XK mới. Ông Trương Thanh Phong thì cảnh báo thương lái và nông dân cũng như DN cần thận trọng, đừng quá tin tưởng vào các cơ hội thuận lợi để tích trữ quá nhiều gạo, vì cho đến nay giá gạo đã tăng cao không được như dự báo hồi đầu năm. Ngoài ra, lượng gạo của VN và Thái Lan thuộc thị phần gạo từ trung đến cao cấp, chỉ chiếm 50% thị phần gạo XK thế giới và cũng... kén nước XK.