Các nhà khai thác cảng VN đang than trời về tình trạng cước giá dịch vụ giảm mạnh, khiến nhiều cảng thua lỗ nặng. Nhiều ý kiến lo ngại nếu kéo dài tình trạng này sẽ dẫn đến mất thị phần khai thác cảng vào tay nhà đầu tư nước ngoài.

Theo Hiệp hội Cảng biển VN (VPA), tình trạng trên để lại hậu quả rất nghiêm trọng. Không chỉ chủ hàng VN sẽ phải gánh các khoản chi phí ngày càng lớn khi làm hàng xuất nhập khẩu mà các nhà khai thác cảng biển cũng đang chịu ảnh hưởng nặng nề, doanh thu sụt giảm, thua lỗ.

Hãng tàu thu cao...

Ngày 16-9, làm xong thủ tục đóng cước vận tải và các chi phí khác cho hãng tàu để lấy một container hàng nhập khẩu từ Singapore về TP.HCM, ông Bùi Duy, phụ trách xuất nhập khẩu một công ty thương mại ở TP.HCM, choáng váng vì phí và phụ phí mà hãng tàu thu tăng đột biến. Hàng loạt phí xếp dỡ, phí cầu cảng, phí xăng dầu, phí phụ trội... được kê ra và tổng số phải đóng là trên 3,6 triệu đồng/container 20 feet (tức 1 TEU).

Theo ông Duy, đây chỉ là đóng cho tàu feeder (tàu gom hàng lên các tàu mẹ). Trước đó tháng 4-2011, hãng tàu đã tăng một đợt, nay lại tăng tiếp. Ở thời điểm hãng tàu chưa thu một số phí mới, ông Duy chỉ phải đóng khoảng 800.000 đồng/TEU cho tuyến hàng nhập Singapore - TP.HCM (chưa bao gồm một số phụ phí).

Do là đơn vị chuyên nhập các mặt hàng đồ dùng bằng kim loại nên với mức tăng mạnh vừa qua, ông Duy phải tính vào chi phí giá bán cho người tiêu dùng.

...Và trả thấp

Ngược lại với tình trạng chủ hàng trong nước phải dốc “hầu bao” đóng cho hãng tàu thì doanh thu của các cảng biển lại đang teo tóp vì buộc phải hạ giá cước dịch vụ cảng thu từ hãng tàu.

Đại diện Công ty TNHH một thành viên Cảng Hải Phòng cho biết do Nhà nước không quản lý giá dịch vụ cảng nên đã xảy ra hiện tượng nhiều cảng thi nhau hạ giá cước. Mức giảm trung bình trong những năm gần đây khoảng 15-20%. Thậm chí, có cảng phải giảm tới 30% đối với cước làm hàng container. Đại diện cảng Hải Phòng cho biết việc giảm giá dịch vụ khiến lợi nhuận của các cảng VN ngày càng giảm sút, một số cảng có nguy cơ chuyển từ lãi sang lỗ.

Đại diện một cảng biển lớn ở khu vực miền Trung tham dự Hội nghị thường niên cảng biển VN 2011 ngày 16-9 tại TP.HCM cho biết đã phải giảm giá gần 20% đối với dịch vụ làm hàng container từ đầu năm đến nay. Nguyên nhân do sức ép lôi kéo tàu vào làm hàng. Các cảng ở miền Trung nằm quá gần nhau, hãng tàu có thể bỏ cảng này sang cảng khác neo đậu, làm hàng rất dễ dàng.

Ông Hồ Kim Lân, tổng thư ký VPA, cho biết hãng tàu thu từ chủ hàng VN rất cao nhưng lại trả cho cảng biển chưa đến một nửa số thu đó. Phần còn lại do hãng tàu nắm giữ, mà chủ yếu là hãng tàu nước ngoài. Việc các cảng phải giảm giá cước có phần do sức ép giành hàng lẫn nhau giữa các cảng và đây chính là điểm yếu để các hãng tàu gây sức ép.

Theo VPA, cùng chất lượng dịch vụ như nhau nhưng giá dịch vụ cảng biển VN luôn thấp hơn các nước lân cận. Cụ thể tại VN, nhiều cảng chỉ thu 32 USD/TEU, trong khi tại Thái Lan là 55 USD/TEU, Trung Quốc 76 USD/TEU, Singapore 117 USD/TEU...

“Các cảng nước sâu khu vực Bà Rịa - Vũng Tàu là những cảng được đầu tư lớn, công nghệ hiện đại. Tuy nhiên, đây lại là khu vực “dẫn đầu” cả nước về việc giảm giá cước. Từ đây, các cảng ở những khu vực khác buộc phải giảm theo” - ông Hồ Kim Lân nói.

Hiện cảng ở Bà Rịa - Vũng Tàu chỉ thu 32 USD/container 20 feet và 50 USD/container 40 feet. Trong khi đó, hãng tàu đang thu của chủ hàng VN 70 USD/container 20 feet và 115 USD/container 40 feet.

Lo mất thị phần khai thác cảng

Theo các nhà khai thác cảng, năm 2010 giá dịch vụ làm hàng tại cảng giảm khoảng 15%. Một chuyên gia cảng biển tính toán với mức giảm trên chỉ riêng hàng container, doanh thu của ngành cảng biển bị mất 32,5 triệu USD. Còn trong năm nay, ước tính mức giảm tiếp như trên thì thiệt hại khoảng 34 triệu USD. VPA cho biết sở dĩ có tình trạng giảm cước mạnh ở khu vực Bà Rịa - Vũng Tàu vì khu vực này được đầu tư ồ ạt cảng trong những năm gần đây.

Từ đầu năm 2011 đến nay, nhiều cảng nước sâu có thể đón tàu lên tới 130.000 tấn được đưa vào khai thác. Năng lực làm hàng khu vực này đang rất lớn nhưng lượng hàng thực tế còn rất nhỏ, chỉ khoảng 20% công suất khai thác cảng.

Theo các nhà khai thác cảng, với mức giá hiện nay thì càng làm nhiều hàng các cảng càng lỗ. Bởi theo tính toán, suất đầu tư tại cảng ở khu vực Bà Rịa - Vũng Tàu rất lớn. Các cảng phải thu từ hãng tàu khoảng 88 USD/TEU mới có thể cân đối chi phí sản xuất, vốn đầu tư, lãi vay... Vì vậy, khi thu 32 USD/TEU, các cảng đang lỗ nặng.

Một chuyên gia trong lĩnh vực lập dự án và xây dựng cảng biển cho biết đa số cảng lớn ở khu vực này đều là các liên doanh khai thác cảng, có sự tham gia của nhà đầu tư nước ngoài, các hãng tàu. Việc đưa ra giá cước thấp thực chất chính các hãng tàu có tham gia đầu tư làm cảng cũng có lợi. Bởi tàu của họ chắc chắn sẽ vào cảng đó làm hàng. “Ngay từ đầu, một trong những lý do để liên doanh với hãng tàu đầu tư xây cảng là để đảm bảo đầu ra - tức có tàu vào làm hàng” - ông này nói.

Tuy nhiên, nếu chiến lược chấp nhận lỗ để giữ chân các hãng tàu kéo dài thì nguy cơ mất cảng hoàn toàn có thể xảy ra. Bởi đa số nhà khai thác cảng của VN đều eo hẹp về vốn, chủ yếu là vốn vay nên sức chịu đựng kém. Dần dần, khi đã quá khả năng, họ sẽ phải bán bớt cổ phần. Khi đó, nhà đầu tư nước ngoài có cơ hội nắm cổ phần chi phối.

Và nếu tình trạng này tồn tại ở nhiều cảng, trong tương lai khả năng mất thị phần khai thác cảng biển VN vào tay nhà đầu tư nước ngoài là rất lớn.

TheoTTO